A intimidade da historia de Nación é Nieves, personaxe-sibila, e un grupo de operarias no papel de pasadoras, que nos dan a ver o que representa a fin dunha época na que a muller accedera ao traballo industrial. A súa experiencia chéganos a través de vestixios, de sinais, de imaxes do corpo como arquivo de acontecementos, persoais e comunais, que colocan nas mans e traen para a gorxa batallas á desesperada para manter os postos de traballo. Máis os ecos dunha frase «tardámosche ben en ser nación!», co seu reverso na ruína das fábricas de louza, de téxtil, de conserva. As marcas que esa desaparición deixa no filme son inscricións de momentos de existencia, de voces que entran en conflito coa iconografía oficial das mulleres como obxectos de «quita e pon». Son accións que manteñen o non, que desafían o augurio, que se expresan en feminino, que atravesan a cerca. É o retorno aos anos felices que preservan algúns arquivos.
Nieves é ela e todas as mulleres que, condenadas a volver «ao fogar», buscan unha saída diferente. A convivencia con Mónica de Nut, performer e precaria, fai emerxer un relato que transita memoria e imaxinario deica chegar a respirar coa película. A voz da esfinxe, destinada a abrir e a pechar o filme, desvíase da súa función e deixase arrastrar por un corpo que, en acto, libera os medos. A arquitectura sonora que compón Mercedes Peón, elemento substantivo da atmosfera de Nación, vai a compás de imaxes cuxa orixe, imperfección e formatos diferentes achégannos, nalgúns momentos, a un filme de familia e sempre ao latexo da sororidade.
Intención da directora
Sempre cualifico Nación como un filme da estirpe dos de «procura e descuberta», antipatriarcal, que trata do moito que tardamos as mulleres en sermos cidadás, non soamente en ter dereito a votar senón en acceder ao traballo asalariado e sermos independentes. En resumo, o moito que nos costa sermos Nación. Unha das fábricas que escollín é A Pontesa, porque cubre un período (1961-2001) que atravesa mudanzas políticas e do sistema capitalista; porque a louza, co téxtil e a conserva, é dicir, todo o que ten a ver coa coida e co vestido, son pólas moi representativas do acceso das mulleres ao traballo.
Nación é un filme de non ficción e baixo orzamento que comecei custeando cos cartos dun premio e co que lle dou continuidade a unha liña de traballo que contribúe á construción dun novo canon para o cinema de xénero, canon que vai par alén das personaxes femininas como protagonistas e que aposta por traballar politicamente e con rexistros diversos a expresión fílmica. A nivel temático enfróntome coa fin do traballo industrial e coa muller como primeira afectada, a volver andar aqueles vieiros de regreso «ao fogar» canda as súas pantasmas seculares de histeria, silencio, expulsión do desexo.
Por iso Nación é filmar dende o corpo como arquivo de pequenos acontecementos, persoais e comunais; é filmar o vivido como índice, como vestixio, como memoria, nas marxes do relato patriarcal. Por iso o filme Nación enlaza imaxes que auto-rexistraron e rexistraron a acción e a fala das mulleres en diferentes épocas e situacións.
Resignificar o material de arquivo desde o presente; traballar a inscrición de clase e feminista; pensar o cine sempre desde unha cultura e en versión orixinal… Nación é cine de procura, o real expresado a través dunha proposta autoral, o corpo que respira coa película; a restitución na esfera pública da muller forzada a encerrarse, outra volta, nun espazo velado. É peneirar na intimidade da Historia ate facernos con eses sinais que terman do Non.
